Z Safony

Safona (gr. Σαπφῖ, Sapphō), urodzona około 630 r. p.n.e. na wyspie Lesbos, była jedną z najwybitniejszych poetek starożytnej Grecji. Pochodziła z arystokratycznej rodziny, co umożliwiło jej zdobycie wykształcenia. Wiadomo, że prowadziła thiasos – społeczność młodych kobiet przygotowujących się do małżeństwa, gdzie uczono muzyki, poezji i kultury.

Z jej życiem wiąże się wiele legend i spekulacji, między innymi rzekoma miłość do Faona, która miała zakończyć się jej samobójstwem. Współcześni badacze uważają jednak tę historię za mit. Wiadomo, że przebywała na Sycylii, być może z powodów politycznych, ale większość życia spędziła na Lesbos. Po jej śmierci, około 570 r. p.n.e., jej twórczość była szeroko czytana i ceniona przez wieki.

Safona tworzyła głównie poezję liryczną, komponowaną do akompaniamentu liry. Jej utwory miały charakter osobisty i często opiewały miłość, przyjaźń, piękno oraz emocjonalne przeżycia. Pisała zarówno o kobietach, jak i o bóstwach, zwłaszcza Afrodycie, której poświęciła hymn – jedyny w całości zachowany jej wiersz. Styl Safony wyróżnia się subtelnością, precyzją języka i umiejętnością oddania nastrojów.

Z jej dzieł do dzisiejszych czasów zachowało się niewiele. Starożytni uczeni, tacy jak Arystofanes z Bizancjum, podzielili jej twórczość na dziewięć ksiąg, ale większość z nich przepadła. Do naszych czasów dotrwały jedynie fragmenty odnalezione w późniejszych cytatach oraz na papirusach z Oksyrynchos.

Twórczość Safony była kopiowana i komentowana w starożytności, lecz stopniowo zaczęła zanikać w epoce chrześcijańskiej, kiedy jej poezja została uznana za niemoralną. W Bizancjum nie kopiowano jej dzieł, co przyczyniło się do ich niemal całkowitego zapomnienia. Dopiero odkrycia archeologiczne w XIX i XX wieku przywróciły część jej utworów współczesnej kulturze.

W starożytności Safona była uwielbiana – Platon nazywał ją "dziesiątą Muzą", a Horacy i Katull czerpali inspirację z jej wierszy. W renesansie i oświeceniu jej legenda odżyła, a jej postać zaczęła fascynować literatów i artystów. Romantycy widzieli w niej ucieleśnienie kobiecego geniuszu, a feministki XIX i XX wieku podkreślały jej znaczenie jako ikony literatury kobiecej.

Safona była tłumaczona na język polski przez wielu wybitnych poetów i tłumaczy. W XIX wieku jej fragmenty przekładał m.in. Franciszek Wężyk, a w XX wieku – Jerzy Danielewicz, Stefan Srebrny i Ludwika Osińska. Współczesne przekłady, np. Jacka Hajduka, starają się oddać zarówno treść, jak i melodyjność jej poezji, co jest dużym wyzwaniem ze względu na specyfikę starogreckiego języka i formy wersyfikacyjnej.

Twórczość Safony nadal fascynuje i inspiruje, będąc nie tylko świadectwem starożytnej liryki, ale także ważnym elementem światowej literatury, który przetrwał przez tysiąclecia.

O WYDANIU

"Z Safony" to wybór tłumaczeń dokonanych przez Brunona Kicińskiego, Jana Pietrzyckiego i Stefana Napierskiego. Całość została zilustrowana grafikami pochodzącymi z paryskich wydań poezji Safony z lat 90. XVIII wieku.

Nakład: 25 egzemplarzy. Oprawa wykonana ręcznie w pełną skórę z etui. Książka złożona krojem Baskerville, elektroniczną wersją czcionek wyciętych około 1785 r. przez Claude'a Jacoba. 116 stron wydrukowanych na papierze bawełnianym Zuber Rider.