Podróże do Anglii Krystyna Lacha Szyrmy i Karola Kazimierza Sienkiewicza

W bibliotece Ramblera znajdują się też dwie niezwykłe relacje z podróży po Anglii – zapiski Karola Sienkiewicza i Krystyna Lacha-Szyrmy. To nie tylko fascynujące obrazy XIX-wiecznej Wielkiej Brytanii, lecz także świadectwa zachwytu, refleksji i porównań z Polską tamtych czasów.

Podróże do Wielkiej Brytanii były istotnym elementem doświadczeń intelektualnych wielu polskich myślicieli i pisarzy XIX wieku. Szczególnie interesujące są relacje Krystyna Lacha Szyrmy oraz Karola Kazimierza Sienkiewicza, którzy na początku XIX wieku odwiedzili Anglię i Szkocję, pozostawiając po sobie wartościowe świadectwa tamtych czasów.

Krystyn Lach Szyrma – angielska inspiracja

Krystyn Lach Szyrma (ur. 17 grudnia 1790 w Wojnasach, zm. 21 kwietnia 1866 w Devonport) był polskim filozofem, pisarzem i publicystą. Pochodził z rodziny chłopskiej noszącej nazwisko Lach, a jego ojciec, Adam Lach, przeszedł na luteranizm. Dzięki wsparciu pastora J.F. Schrage w 1804 roku rozpoczął edukację w Królewcu, a następnie studiował na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie ukończył filozofię w 1813 roku.

Lach Szyrma odwiedził Wielką Brytanię w latach 1820–1821. Podczas pobytu uczestniczył w wykładach na Uniwersytecie Edynburskim, co wpłynęło na jego zainteresowanie filozofią i naukami społecznymi. W 1823 roku w Edynburgu wydał pracę Letters Literary and Political on Poland, która była pierwszą próbą przedstawienia polskiej kultury anglojęzycznej publiczności. Jego doświadczenia znalazły również odzwierciedlenie w książce Anglia i Szkocja. Przypomnienia z podróży (1828). Opisał tam życie codzienne mieszkańców, system edukacyjny, rozwój przemysłu oraz debatę polityczną. Szczególnie podkreślał rolę wolności i konstytucyjnego ustroju Anglii jako wzoru dla Polski. Kolejne wydanie książki Lacha Szyrmy ukazało się dopiero w 1981 r. nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego, z posłowiem i przypisami Pawła Hertza.

W czasie powstania listopadowego Lach Szyrma ponownie wyjechał do Anglii, gdzie zabiegał o wsparcie dla polskiej sprawy. Jego późniejsze życie związane było z emigracją i pracą literacką w Devonport, gdzie zmarł w 1866 roku.

Karol Kazimierz Sienkiewicz – podróżnik i badacz kultury

Karol Kazimierz Sienkiewicz (ur. 20 stycznia 1793 w Kalinówce, zm. 7 lutego 1860 w Paryżu) był polskim poetą, tłumaczem, historykiem i publicystą. Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Sieniuta. Kształcił się u bazylianów w Humaniu, a następnie w szkołach w Winnicy oraz w Liceum Wołyńskim w Krzemieńcu. Jako młody człowiek interesował się literaturą i publicystyką, angażując się w działalność Towarzystwa Młodzianów Gimnazjum Wołyńskiego Kształcących się w Porządnym Mówieniu i Pisaniu.

Sienkiewicz odbył podróż do Anglii w latach 1820–1821 jako część swojej edukacyjnej peregrynacji po Europie. Interesował się organizacją bibliotek oraz kulturą i literaturą brytyjską. Jego obserwacje zostały spisane w Dzienniku podróży po Anglii 1820-1821, wydanym dopiero w XX wieku. Jak podaje Andrzej Horodyski, nic nie wiedziano o istnieniu tego tekstu aż do roku 1948, kiedy to zaproponowano kupno rękopisu Bibliotece Narodowej. Pierwsze wydanie ukazało się w roku 1953, drugie w 2007.

Sienkiewicz zwracał uwagę na organizację społeczną Anglii, podkreślając silną pozycję mieszczaństwa oraz system parlamentarny. W swoich notatkach opisywał życie codzienne Londynu, funkcjonowanie prasy oraz rozwój edukacji. Fascynowała go również twórczość angielskich poetów i dramatopisarzy, co znalazło odzwierciedlenie w jego późniejszych przekładach dzieł Waltera Scotta i Johna Drydena.

Po powrocie do Polski Sienkiewicz został opiekunem Biblioteki Czartoryskich w Puławach. Po powstaniu listopadowym udał się na emigrację do Francji, gdzie stał się ważnym działaczem Hotelu Lambert i współtworzył Bibliotekę Polską w Paryżu. Zmarł w 1860 roku, pozostawiając bogaty dorobek literacki i publicystyczny.

Wpływ podróży na ich twórczość

Podróże do Anglii miały ogromne znaczenie dla obu pisarzy. Lach Szyrma, zafascynowany brytyjskim modelem politycznym, podkreślał znaczenie wolności i samorządności. Sienkiewicz natomiast skupił się na kulturze i literaturze, przyczyniając się do popularyzacji angielskiej poezji w Polsce.

Ich relacje stanowią cenne świadectwo XIX-wiecznej Wielkiej Brytanii widzianej oczami Polaków. Dzięki ich pracom polska publiczność miała okazję lepiej poznać kulturę, system polityczny i społeczne realia ówczesnej Anglii.