Papier welinowy – rewolucja w produkcji papieru

Papier welinowy oznaczał przełom w technologii wytwarzania papieru. Dziś instynktownie kojarzymy papier żeberkowy z czymś bardziej szlachetnym niż powszechnie dostępny papier gładki. Tymczasem przez wieki papier pozbawiony „żeberek” – będących jedynie odciskiem sita – pozostawał nieosiągalnym ideałem dla papierników. Dążono do stworzenia materiału przypominającego pergamin: delikatnego, jednolitego i wolnego od śladów procesu produkcji.

Przełom nastąpił dopiero za sprawą Jamesa Whatmana, który od 1740 roku prowadził papiernię Turkey Mill w pobliżu Maidstone. W ciągu trzech lat rozwinął prężne przedsiębiorstwo produkujące wysokiej jakości papier żeberkowy, konkurujący z dominującymi na brytyjskim rynku importami z Francji i Holandii. W 1756 roku Whatman zaprezentował swój wynalazek – gładki papier welinowy. Nowy gatunek szybko zyskał uznanie, zwłaszcza po tym, jak John Baskerville, wybitny brytyjski drukarz i typograf, wykorzystał go w swojej edycji poezji Wergiliusza (1757). Elegancja jego książek wynikała zarówno z zastosowanych czcionek, które przeszły do historii pod jego nazwiskiem, jak i z wyjątkowej jakości papieru.

Francuzi podążają śladem Anglików

Whatman przez wiele lat pozostawał bezkonkurencyjny. Dopiero pod koniec lat 80. XVIII wieku francuskim papiernikom z manufaktur w Annonay udało się stworzyć własny papier welinowy.

Założona przez Whatmana firma działała w Maidstone aż do początku XXI wieku. Choć już dawno zaprzestano produkcji papieru do druku książek, koncentrując się na papierze medycznym, do 2002 roku wytwarzano jeszcze niewielkie ilości ręcznie czerpanego papieru bibliofilskiego. Po przejęciu Whatmana przez GE Healthcare w 2008 roku tradycja ta została zarzucona, a w 2014 roku zamknięto produkcję w Maidstone.

Dziś papiery Whatmana można znaleźć głównie w antykwariatach. Wyjątek stanowi papier akwarelowy Bockingford, wykupiony od Whatmana w 1975 roku przez St Cuthberts Mill, który nadal pozostaje w produkcji.