W prywatnej bibliotece Ramblera można znaleźć także O ubóstwie i ubogich Fryderyka Skarbka, wydaną po raz pierwszy w 1827 r. w warszawskiej drukarni Gałęzowskiego. Praca jest dziś zapomniana, a szkoda.
Fryderyk Florian Skarbek (1792-1866) to bowiem postać wyjątkowa. Dzięki swojemu wykształceniu potrafił stworzyć fundamenty nowoczesnej polskiej ekonomii. Jego dzieło O ubóstwie i ubogich (1827) jest jednym z najważniejszych opracowań dotyczących problematyki biedy w Polsce i do dziś uznawane jest za przełomowe w literaturze ekonomicznej.
Studium biedy
Skarbek przyszedł na świat w Toruniu w rodzinie szlacheckiej. Jako młody człowiek wyjechał do Paryża, gdzie studiował ekonomię i prawo. Tam zetknął się z myślą klasycznych ekonomistów, takich jak Jean-Baptiste Say, który wywarł na niego szczególny wpływ.
Praca O ubóstwie i ubogich to swoisty manifest społeczny, w którym Skarbek podjął próbę zdiagnozowania problemu ubóstwa i wskazania jego przyczyn. Autor, wbrew ówczesnym konwencjom, nie zrzucał winy wyłącznie na jednostki, lecz dostrzegał systemowe uwarunkowania biedy, co było podejściem nowatorskim jak na jego czasy.
W swojej analizie Skarbek wyróżnił trzy kluczowe przyczyny ubóstwa. Krytykował niesprawiedliwy podział bogactwa, wskazując, że skupienie majątku w rękach elity prowadzi do marginalizacji reszty społeczeństwa. W jego ocenie nie było to wyłącznie wynikiem lenistwa, lecz problemem zakorzenionym w strukturze społecznej. Uważał także, że niski poziom wykształcenia oraz brak szkoleń zawodowych to podstawowe bariery ograniczające możliwości wyjścia z biedy. Wskazywał na edukację jako najskuteczniejsze narzędzie walki z nierównościami.
Skarbek zauważył równocześnie, że brak instytucji pomagających bezrobotnym pogłębia problem biedy. Postulował konieczność wprowadzenia reform, które umożliwią skuteczną walkę z bezrobociem na poziomie strukturalnym.
Postulowane reformy
Nie ograniczał się jedynie do diagnozy problemów, lecz zaproponował szereg rozwiązań, które wyprzedzały jego epokę. Jego propozycje, jak na początek XIX wieku, były rewolucyjne.
Skarbek postulował na przykład tworzenie szkół zawodowych, które miałyby przygotować ludzi do konkretnych zawodów i tym samym zwiększać ich szanse na znalezienie pracy. Sugerował także wprowadzenie bardziej sprawiedliwego systemu podatkowego, który zmniejszyłby obciążenia dla najbiedniejszych, co miało prowadzić do bardziej równomiernego rozłożenia dochodów. Wskazywał na potrzebę zakładania domów pracy przymusowej, które mogłyby oferować zatrudnienie osobom pozostającym bez środków do życia. Był to prekursorski krok w kierunku tworzenia systemu opieki społecznej.
Książka Skarbka została ciepło przyjęta w Polsce i poza jej granicami. W kraju, uznanie dla jego nowatorskiego podejścia wyraził m.in. Henryk Rzewuski. Wpływ Fryderyka Skarbka nie ograniczał się jednak tylko do jego czasów. Jego analiza problemu ubóstwa była inspiracją dla Bolesława Prusa czy Stefan Żeromski, którzy również poruszali tematykę nierówności społecznych. Jego idee dotyczące edukacji zawodowej, reform podatkowych i wsparcia instytucjonalnego były wyprzedzające epokę i doczekały się realizacji wiele lat później, w XX w.
Sama książka nie jest białym krukiem. Spora część nakładu z 1827 r. przetrwała II wojnę światową i była sprzedawana przez Bibliotekę Narodową jeszcze na początku lat 50. XX w. (sic).
Nasz egzemplarz został oprawiony przez Magdalenę Bulandę.
