To opowieść z pogranicza historii typografii i… ceramiki. W 1757 roku John Baskerville (1706–1775) po raz pierwszy zaprezentował światu swój nowy krój pisma. Odbiór był spektakularny — wydawane przez niego książki wzbudzały zachwyt, a ich elegancja szybko stała się tematem rozmów środowiska drukarskiego Europy. 

Problem polegał jednak na tym, że dla konserwatywnych Brytyjczyków Baskerville był zbyt nowoczesny. Czytelników i drukarzy wciąż bardziej przekonywały klasyczne litery Williama Caslona oraz jego syna, Williama Caslona II. W efekcie po śmierci Baskerville’a, w 1775 roku, jego krój niemal zupełnie wyszedł z użycia. 

Wdowa po typografie, Sarah Baskerville, sprzedała po kilku latach kompletny zestaw czcionek do Francji. Nabywcą był Pierre Beaumarchais, znany literat, wydawca i krytyk. To właśnie dzięki czcionkom Baskerville’a Beaumarchais mógł przygotować monumentalną edycję pism Woltera — słynną edycję z Kehl, jedno z najważniejszych przedsięwzięć wydawniczych epoki. 

Zapomniany krój pisma i jego późne odrodzenie

W samej Wielkiej Brytanii po 1775 roku użycie oryginalnego kroju Baskerville’a było marginalne. Liczbę książek wydrukowanych tym pismem można policzyć dosłownie na palcach jednej ręki. Dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku modernizacja kroju, przygotowana przez Williama Martina i wykorzystana przez drukarnię Williama Bulmera, zaczęła zdobywać większą popularność. Tak narodziła się forma, którą współcześnie znamy jako Bulmer type — dalekie, ale piękne echo pierwotnego Baskerville’a. 

Josiah Wedgwood i jego niespodziewana przygoda z typografiÄ…

Jednym z nielicznych Brytyjczyków, którzy mimo wszystko świadomie wybrali czcionkę Baskerville’a, był Josiah Wedgwood (1730–1795) — słynny twórca wyrafinowanej ceramiki, założyciel fabryki w Etrurii i innowator, który odmienił europejskie rzemiosło. W 1783 roku drukarz John Smith z Newcastle wydał dwie niewielkie broszury Wedgwooda:  

• An Address on the Late Riots to the Young Inhabitants of the Pottery — komentarz do niepokojów spoÅ‚ecznych wokół jego fabryki, podczas których Wedgwood zdecydowaÅ‚ siÄ™ wezwać wojsko, 

• An Address to the Workmen in the Pottery — odezwÄ™ do pracowników, majÄ…cÄ… wzmocnić ich lojalność i chronić tajemnicÄ™ produkcji ceramiki z jaspisu. 

Decyzja Wedgwooda, by obie broszury wydrukować czcionką Baskerville’a, była znacząca. W czasach, gdy Anglia niemal całkowicie zarzuciła ten krój, on — mistrz przedmiotów pięknych — zadbał o to, by jego teksty miały formę odpowiadającą jakości i prestiżowi marki Wedgwood. 

Typografia jako element wizerunku

W efekcie powstały książeczki, które łączą dwie pozornie odległe dziedziny: typografię i ceramikę. Wedgwood — producent rzeczy pięknych — doskonale rozumiał wagę formy. Wiedział, że elegancka typografia jest przedłużeniem produktu, częścią opowieści o marce i o rzemiośle, które firmował swoim nazwiskiem. 

Trudno o lepszą puentę: czcionka Baskerville’a, uznawana dziś za jedną z najdoskonalszych w historii, stała się narzędziem budowania wizerunku człowieka, który całe życie poświęcił doskonałości formy.