Giaur [Lord Byron]

„Giaur” George’a Byrona to poemat narracyjny opublikowany po raz pierwszy w 1813 roku w Londynie przez wydawnictwo Johna Murraya. Utwór szybko zwrócił uwagę zarówno czytelników, jak i krytyków, stając się jednym z najważniejszych wczesnych tekstów poety. Reprezentuje charakterystyczny dla Byrona orientalizm – konwencję literacką wykorzystującą motywy związane z kulturą Bliskiego Wschodu oraz Bałkanów. Tematyka nieszczęśliwej miłości, zemsty, winy i moralnego niepokoju zyskała duże uznanie wśród odbiorców, wzmacniając pozycję autora jako jednego z czołowych reprezentantów romantyzmu europejskiego.

„Giaur” jest utworem fragmentarycznym, opartym na zestawieniu wielu głosów narracyjnych, co w chwili publikacji stanowiło zabieg nowatorski. Poemat wpisywał się w szersze zainteresowanie kulturą Orientu w literaturze początku XIX wieku, a jego ton, nasycony melancholią i emocjonalną intensywnością, stał się jednym z wyznaczników stylu Byrona. Popularność utworu przełożyła się na liczne wznowienia i przekłady, a „Giaur” zajął trwałe miejsce w europejskim kanonie romantycznym.

Utwór stosunkowo szybko pojawił się także w polskim obiegu literackim. Pierwsze dostępne polskie tłumaczenie powstało w 1828 roku i było dziełem Wandy Maleckiej. Przekład ten miał formę prozy i stanowił jedną z pierwszych prób wprowadzenia poezji Byrona do polskiego czytelnictwa. Dwa lata później, w 1830 roku, w Puławach ukazało się kolejne tłumaczenie, tym razem autorstwa Władysława Tomasza Ostrowskiego. Była to wersja wierszowana, bliższa strukturze oryginału i bardziej zgodna z jego poetyckim charakterem.

Najważniejszym polskim przekładem pozostaje tłumaczenie Adama Mickiewicza, opublikowane w 1834 roku w Paryżu. Mickiewicz rozpoczął pracę nad utworem w 1832 roku w Dreźnie, a zakończył w Paryżu rok później. Przekład ukazał się w tomie Poezye Lorda Byrona w nakładzie 2000 egzemplarzy. Z uwagi na ograniczenia polityczne i cenzuralne, wydawca zastosował fikcyjną informację bibliograficzną, podając na stronie tytułowej „Wrocław 1829”.

Mickiewiczowski przekład różnił się w pewnych aspektach od wersji angielskiej. Poeta pominął ok. trzydziestu wersów oraz wprowadził modyfikacje wzmacniające motywy związane z walką o wolność, szczególnie w opisach dotyczących Grecji. Zmiany wynikały także z konieczności dostosowania metrum do realiów języka polskiego, co nadało przekładowi nieco łagodniejszy rytm niż w oryginale. Mimo tych różnic tłumaczenie Mickiewicza zyskało status najważniejszej polskiej interpretacji „Giaura” i odegrało kluczową rolę w upowszechnieniu Byrona w Polsce.

„Giaur” pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych utworów Byrona i ważnym elementem europejskiej literatury romantycznej. Jego recepcja w Polsce, szczególnie za sprawą Mickiewicza, miała znaczący wpływ na rozwój polskiego romantyzmu oraz na kształtowanie literackiej świadomości epoki.

O WYDANIU
Nasze wydanie Giaura w tłumaczeniu Adama Mickiewicza oparte zostało na pierwszej polskiej edycji poematu, opublikowanej w Paryżu w 1834 roku. Książkę wydrukowano na papierze bawełnianym Fabriano Tiepolo, a cały nakład liczy 30 egzemplarzy. Do składu wykorzystano czcionkę wykonaną przez Michela Viberta dla Pierre’a Didota około 1811 roku. Jej pierwsze użycie odnotowano w wydaniu Petit Carême Jeana-Baptiste’a Massillona, opublikowanym w Paryżu w 1812 roku.

Egzemplarz został ręcznie oprawiony i uzupełniony o dopasowane, ręcznie wykonane etui, które chroni książkę i podkreśla edytorski charakter projektu.

Na frontyspisie umieszczono rysunek Eugène’a Delacroix z 1827 roku, przedstawiający scenę walki Giaura z Hassanem — jedno z najważniejszych przedstawień ikonograficznych związanych z poematem Byrona.

Do wysyłki wykorzystywane jest ręcznie przygotowane, specjalne pudełko, zapewniające bezpieczny transport i odpowiednią prezentację.